Αποσπάσματα από το κείμενο της Ομότιμης Καθηγήτριας του Ε.Μ.Π.

Αφροδίτης Αγοροπούλου-Μπιρμπίλη

στο (Λεύκωμα) Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, Κέρκυρα, 2006.

Το κτήριο στο οποίο στεγάζεται η Αναγνωστική Εταιρία βρίσκεται σε μια από τις καλύτερες θέσεις της πόλης, που επιτρέπει και την ανάδειξή του, στη γωνία των σημερινών οδών Καποδιστρίου και Σοφοκλέους Δούσμανη, στη βάση του λόφου του Καμπιέλου […]. Η κύρια όψη του έχει ανεμπόδιστη θέα προς το Ιόνιο Πέλαγος, ενώ η πλάγια βλέπει σε ένα πλάτωμα – από τα σπάνια της πόλης –, που χαρακτηρίζει την αρχή της ανηφορικής οδού Σοφοκλέους Δούσμανη.

Με το κτήριο αυτό τερματίζεται – προς το βορρά – το μέτωπο της πρώτης σειράς των οικοδομικών τετραγώνων πίσω από τη Σπιανάδα, που διατρέχεται από ένα δίκτυο στενών ευθύγραμμων δρόμων, διαταγμένων ακτινωτά προς το κέντρο του Παλαιού Φρουρίου. […].

Στη συνέχεια του κτηρίου και μέχρι το τέρμα της οδού Καποδιστρίου, στην αρχή σχεδόν της παραλιακής οδού που αρχίζει να κάμπτεται, βρίσκεται μια σειρά κατοικιών που ανήκαν σε σημαντικές οικογένειες της πόλης […]. Το τελευταίο κτήριο της σειράς αυτής είναι το μέγαρο του Μητροπολίτη.

Ενώ οι γειτονικές του οικοδομές απέκτησαν νεοκλασικό ύφος κατά τον 19^ο αιώνα, το κτήριο της Αναγνωστικής Εταιρίας, παρά τις κατά καιρούς παρεμβάσεις που έχει υποστεί, διατηρεί ακόμη την αρμονική αναγεννησιακού χαρακτήρα φυσιογνωμία του, που προδίδει την οικοδομική απαρχή του στην περίοδο της Βενετοκρατίας, με το προεξέχον εξωτερικό κλιμακοστάσιο και τη διπλή loggia στους στεγασμένους εξώστες των δυο ανώτερων ορόφων του. […].

Το σημερινό κτήριο αποτελείται από δυο ενωμένες κατοικίες που ήταν ανεξάρτητες, μέχρι το 1767- 1770, βρίσκονταν σε δύο διαφορετικά οικοδομικά τετράγωνα και χωρίζονταν από τη σημερινή οδό Βουθρωτού, που κατέληγε στην οδό Σοφοκλέους Δούσμανη. Αυτό πιστοποιείται τόσο από τη σημερινή διάρθρωση του ισογείου, όσο και από το χάρτη της πόλης του 18^ου αι. […]

Τα δυο κτήρια ενώθηκαν και αποτέλεσαν ενιαία κατοικία – μετά το 1767-1770 και μέχρι τα μέσα του 19^ου αιώνα –  με προσθήκη πιθανότατα ενός ακόμη ορόφου, είτε στο σύνολο είτε μόνο στο δυτικό τμήμα, με ταυτόχρονη κατάληψη του τμήματος του μεταξύ τους δρόμου. Η πιθανότητα αυτή ενισχύεται από τη θέση και τη στήριξη της εσωτερικής σκάλας επικοινωνίας μεταξύ πρώτου και δεύτερου ορόφου. […]

Δεν αποκλείεται η συνένωση των δύο οικοδομών να έγινε πριν το τέλος της βενετοκρατίας, λόγω της ύπαρξης ορισμένων στοιχείων στο τελευταίο όροφο που παραπέμπουν από μορφολογική και κατασκευαστική άποψη στην περίοδο αυτή, δηλαδή της σειράς λίθινων φουρουσιών στη νότια όψη του ανατολικού κτηρίου που βλέπει σε κανιζέλα, επίσης της εξωτερικής καμινάδας στη βόρεια και τέλος του ενιαίου οριζόντιου γείσου στο τέρμα του κτηρίου […].

Τα δυο κτήρια εμφανίζονται ενωμένα στο προοπτικό σκίτσο του Edward Lear, με τρεις ορόφους και με ένα μεγάλο θύρωμα στη θέση του μεταξύ τους δρόμου, […] δηλαδή με μορφή περίπου όμοια με τη σημερινή […]. Το κτήριο στην τελική του μορφή αναπτύσσεται σε τρεις στάθμες με εμβαδόν περίπου 300 τ.μ. […]

Κύρια είσοδος παρέμεινε αυτή του πρώτου ορόφου του ανατολικού κτηρίου, μέσω του εξωτερικού λίθινου κλιμακοστασίου, τοποθετημένη περίπου κεντρικά στην όψη. Για την επικοινωνία των δυο κτηρίων ανοίχθηκαν δυο θυρώματα, στον ίδιο άξονα με την κύρια είσοδο, στο διάδρομο του ορόφου αυτού, όπου κατασκευάστηκε και το εσωτερικό κλιμακοστάσιο. […] Αν και δεν γνωρίζουμε την αρχική χρήση των χώρων, η εξωτερική καμινάδα που εμφανίζεται στο σχέδιο του Lear στην πλάγια όψη, ίσως δείχνει ότι εκεί υπήρχε άλλοτε το μαγειρείο της κατοικίας.

Ο δεύτερος όροφος χρησιμοποιείται σήμερα για διάφορες πνευματικές εκδηλώσεις, έχει ίδια περίπου μορφή με το πρώτο, χωρίς την προσθήκη του κατά μήκος διαδρόμου. Είναι ενδιαφέρον ότι στον όροφο αυτόν υπάρχουν τζάκια και στους τέσσερις κύριους χώρους του.

Από άποψη εξωτερικής διαμόρφωσης το κτήριο ανήκει στον τύπο που χαρακτήριζε ορισμένες από τις διώροφες μονοκατοικίες της πόλης της βενετοκρατίας (και των οποίων ελάχιστα παραδείγματα σώζονται σήμερα), με εξωτερικό κλιμακοστάσιο που οδηγεί στην κύρια είσοδο στον πρώτο όροφο, όπου διαμορφώνεται στεγασμένο πλατύσκαλο. […]

Το κτήριο της Αναγνωστικής Εταιρίας που είναι τριώροφο, έχει την ιδιαιτερότητα – σε σχέση με τον βασικό τύπο – να συνδυάζει το εξωτερικό κλιμακοστάσιο με ένα είδος διώροφου προστώου στους δυο ανώτερους ορόφους. […]

Η εξωτερική μορφή του κτηρίου τροποποιήθηκε εν μέρει κατά τον μεσοπόλεμο, σύμφωνα με μελέτη του 1930, που προέβλεπε διαμόρφωση νέων ομοιόμορφων τοξωτών παραθύρων στο ισόγειο και τον πρώτο όροφο και αλλαγή του μεγέθους, της μορφής και της στέγασης του εξώστη του δεύτερου ορόφου. […]

Βάσει της πρότασης που πραγματοποιήθηκε σε σημαντικό ποσοστό, αναμορφώθηκαν ή κατασκευαστήκαν εξ αρχής ορισμένα ανοίγματα του ισογείου. Ο εξώστης διαπλατύνθηκε και στεγάστηκε με τρικλινή στέγη που αποτέλεσε συνέχεια της στέγης του κτηρίου και η οποία στηρίχθηκε σε δυο πεσσούς στα άκρα και δυο τοσκανικούς κίονες στο κέντρο, πάνω από τους οποίους διαμορφώθηκε ένα είδος ανορθόδοξου θριγκού. Το στηθαίο κατασκευάστηκε τελικά με σειρά από μπαλούστρα. […]

Η τοξοστοιχία του πρώτου ορόφου ανακατασκευάστηκε από οπλισμένο σκυρόδεμα και καταργήθηκαν τα τονισμένα κλειδιά των τόξων, ενώ τοποθετήθηκαν τέσσερα φουρούσια κάτω από τον προέχοντα εξώστη στους άξονες των στηριγμάτων της στοάς. Τη μορφή αυτή, διατήρησε το κτήριο μέχρι τη δεκαετία του 1980, οπότε με νέα επέμβαση αποκαταστάθηκε η πρόσοψη του στη μορφή που είχε κατά τον 19^ο αι., σύμφωνα με το σχέδιο τoυ Lear.